Agorafobia to szerokie pojęcie, pod którym kryje się zgeneralizowany lęk przed otwartą przestrzenią, co najczęściej przekłada się na niechęć lub niemożność opuszczenia domu, ale też lęk przed:
- wejściem do sklepu,
- miejscami pełnymi ludzi (lęk przed tłumem),
- jak również przed samotnym podróżowaniem różnymi środkami transportu.
U osób cierpiących na agorafobię, w historii choroby często odnajduje się lęk napadowy, który poprzedzał niejako pełne rozwinięcie się objawów, ale też jego ciągłe współistnienie z lękiem przestrzeni, co dodatkowo utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Nierzadko z lękiem współistnieją również: depresja, różnego rodzaju natręctwa, a także fobia społeczna.
Objawy agorafobii
Agorafobię – jako fobię, charakteryzuje oczywiście opisany już lęk przed otwartą przestrzenią i jest to objaw wiodący. Towarzyszy mu natomiast pewna gama objawów charakterystyczna dla lęku w ogóle, w postaci:
- myśli o obiekcie lęku (często natrętnych), a także kompulsywne unikanie obiektu lęku – w przypadku agorafobii głównie dotyczy to rzadkiego wychodzenia z domu,
- objawy psychosomatyczne lęku – głównie: kołatanie serca, trudności w oddychaniu, zawroty głowy, zimne poty, „nogi z waty”, drętwienie kończyn i inne,
- lęk przed śmiercią, lęk przed ludźmi, które nie tylko towarzyszą często agorafobii ale też nierzadko wraz z nią cechuje je zależność przyczynowo-skutkowa,
- derealizacji (poczucie odrealnienia otoczenia) i depersonalizacji (poczucie obcości wobec siebie),
- lęk przed utratą kontroli – który zwykle nie jest ściśle sprecyzowany i dotyczy głównie zachowania własnej autonomii,
- lęku antycypacyjnego – tj. lęku przed tym co nieprzewidywalne, co wydaje się być objawem osiowym nie tylko w agorafobii.
W rozpoznaniu agorafobii istotne jest, by lęk ujawnił się wtórnie względem zaburzeń wegetatywnych, by dotyczył wielu z wymienionych na początku artykułu miejsc, a także, by towarzyszyło mu wyraźne unikanie bodźców, które go generują czy to w wyobraźni, czy rzeczywistości.
Przyczyny agorafobii
Przyczyny agorafobii nie zostały jednoznacznie określone. Pomijając funkcjonowanie mózgu, względem którego również nic nie ustalono w sposób pewny, dominują na tym polu teorie psychologiczne.
Wśród najważniejszych należy wymienić:
- teorie behawioralne, zakładające uczenie się niewłaściwych skojarzeń, myśli i zachowań, które w wielu procesach intrapsychicznych wzajemnie się wzmacniają i mogą tworzyć niepożądane objawy,
- teorie psychodynamiczne, które u źródeł agorafobii upatrują kompleks wypartych i tłumionych fantazji, a także wspomnień, zbyt trudnych do zaakceptowania dla świadomości, lecz stale oddziałujących na nasze życie psychiczne,
- teorie związane z agresją (i aktualną sytuacją życiową), upatrujące w agorafobii reakcję na, nie zawsze w pełni uświadomione, poczucie przytłoczenia i nadmiernego uzależnienia od osoby bliskiej, do której czuje się wiele agresji w związku z naruszaniem przez nią własnej autonomii, a agresja ta, wewnętrznie nieakceptowana i tłumiona, przeradza się w objawy lękowe i somatyczne.
Leczenie agorafobii
Leczenie agorafobii sprowadza się do farmakoterapii oraz psychoterapii. Ta pierwsza służy redukcji objawów, psychoterapia natomiast ma na celu trwałe ich wyeliminowanie. Wśród technik i metod stosowanych w leczeniu agorafobii dominują: psychoterapia psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, elementy terapii systemowej oraz hipnoterapia. Nie dowiedziono dotąd wyraźnej skuteczności jednej z nich nad pozostałymi, dlatego też pacjent chcący zyskać wiedzę na temat ich stosowania powinien zyskać przede wszystkim wiedzę o zakładanym czasie trwania każdej z nich.
Najdłużej trwa psychoterapia psychodynamiczna, przy czym jest ona też najskuteczniejsza. Aczkolwiek nie każdy chce się decydować na leczenie, które umownie nie wiadomo kiedy się skończy – co jest cechą charakterystyczną tej terapii, nie ma ona bowiem ustalonych ram czasowych.
Skuteczność terapii
Pozostałe formy terapii zakładają już pewne granice i zazwyczaj trwają od kilku miesięcy do roku. Zależnie od wielu czynników, w tym zaburzeń współistniejących, wskazać można, iż w relacji do czasu trwania najskuteczniejsza w leczeniu agorafobii jest terapia behawioralna i hipnoterapia, aczkolwiek należy pamiętać, iż objawy lękowe mają zwyczaj powracać.
Wśród specjalistów uznaje się, iż tylko psychoterapia psychodynamiczna eliminuje objawy w sposób, który całkowicie redukuje możliwość ich nawrotu.