Otyłość uznawana jest za chorobę cywilizacyjną. Oczywiście istnieje pewien procent ludzi mających nadwagę konstytucyjną, wynikającą z genów, jednak generalnie otyłość jest obecnie traktowana jako choroba, gdyż dotyka również osób niegdyś szczupłych. Jest ona więc ściśle skojarzona ze stylem życia, zaangażowaniem w aktywność fizyczną i oczywiście z nieodpowiednią dietą. Za poważny problem medyczny otyłość jest uznawana również dlatego, że prowadzi do wielu chorób, a także, czego nie należy pomijać, do obniżenia jakości życia oraz jego skrócenia, nierzadko nawet o kilkadziesiąt lat (stąd też stosuje się często pojęcie otyłości śmiertelnej).
Poniżej przedstawię metodę walki z otyłością w gabinecie psychoterapii My Life.
Jak ocenić otyłość
Generalnie można stwierdzić, że nadwaga i otyłość to ten sam problem leżący na pewnym kontinuum. Nadwaga jest więc niejako wstępem, który od otyłości dzieli niewielki krok. Natomiast w obu przypadkach chodzi o ilość nagromadzonego tłuszczu w organizmie. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, łatwo jest obliczyć stan organizmu zgodnie ze wzorem:
BMI = kg/m2
BMI, czyli indeks masy ciała, pozwala dowiedzieć się szybko, jaka jest skala problemu. Dzieląc przykładową wagę 80 kg przez wzrost 1702, uzyska się wskaźnik BMI 28 (przy zaokrąglaniu). Na powyższym przykładzie widać, że 80 kg przy stosunkowo wysokim wzroście stanowić może już poważny problem, gdyż wynik 28 to znaczna nadwaga – od przekroczenia granicy 30 zaczyna się otyłość; nadwaga mieści się w przedziale od 25 do 30.
Ze względów zdrowotnych największy problem niesie ze sobą tzw. otyłość brzuszna. Istnieje wiele badań wskazujących na to, że osoby ją posiadające żyją krócej, co zazwyczaj spowodowane jest chorobami układu krążenia i serca. Krótko mówiąc, można sobie wyobrazić, że jak na zewnątrz, tak i wewnątrz – organy wewnętrzne są zatłuszczone, mniej wydolne, zapychają się arterie. W celu oszacowania otyłości brzusznej służyć może wskaźnik WHR (waist-hip ratio), a oznacza on stosunek obwodu talii do bioder. W im większym stopniu pas jest zbliżony do bioder u kobiet, tym większa otyłość brzuszna. U mężczyzn natomiast wynik w pasie musi przekroczyć szerokość bioder.
Zaburzenia odżywiania – leczenie w psychologii i medycynie
Zaburzenia odżywiania i ich leczenie w medycynie odbywa się na trzystopniowej drabinie:
- w pierwszym rzucie otyłość leczy się poprzez poradnictwo zmierzające do nabrania zdrowych nawyków żywieniowych i związanych ze stylem życia,
- drugi etap wprowadza do poprzedniego farmakoterapię, mającą na celu m.in. obniżenie łaknienia,
- trzeci związany jest z najcięższymi przypadkami i wiąże się z operacjami bariatrycznymi (zmianą wielkości żołądka).
Metody medyczne nie są skuteczne w każdym przypadku, poza operacją zmiany żołądka. Pozostałe mają wysoce zindywidualizowane działanie, dlatego też problem otyłości stale istnieje, a nawet się nasila. Jest to związane m.in. z tym, iż podczas leczenia każdy Pacjent musi się wyrzec swoich nawyków żywieniowych, a nie jest to łatwe. Bardzo duże znaczenie ma tu motywacja i zrozumienie własnej sytuacji, a także zagrożenia dla zdrowia i życia. Dlatego też coraz częściej w leczenie zaburzeń odżywiania i otyłości wprowadza się konsultacje psychologiczne. Mają one na celu wzmacnianie chęci walki z własnymi nawykami oraz rozwiązywanie ewentualnych problemów emocjonalnych powiązanych pierwotnie i wtórnie z otyłością.
Problemy psychologiczne pierwotne skojarzone są z teoriami psychologicznymi na temat wpływu karmienia piersią, ale też nawyków żywieniowych wyniesionych z domu, które w przyszłości prowadzą do przejadania się. Wtórne wiążą się ze swojego rodzaju uzależnieniem – w korelacji z problemami natury psychologicznej jedzenie służy redukcji stresu i napięcia. Bardzo wiele osób otyłych zgłasza, że jedzenie stanowiło dla nich swoisty element samopocieszania się. Odebranie im tego może się więc wiązać z cierpieniem, na które nie mieli dotąd innego sposobu niż jedzenie. Przy powyższym problemy pierwotne i wtórne z jedzeniem i emocjami zazwyczaj wiążą się ze sobą, co w takich przypadkach wymusza pracę terapeutyczną.
Obszary psychoterapii otyłości
Wśród obszarów terapii otyłości, należącej do grupy zaburzeń odżywiania, leczenie psychologiczne polega na modyfikacji (nie dotyczy anoreksji i bulimii):
- destrukcyjnych przekonań – na różne tematy powiązane z objadaniem się,
- niekorzystnych nawyków żywieniowych – co obejmuje nie tylko właściwą dietę, ale też uświadomienie związku objadania się z emocjami,
- negatywnego nastawienia do siebie – poprzez wzrost motywacji do zmiany, która rzeczywiście może hamować chęć prowadzenia zdrowego trybu życia,
- i nieadekwatnych wyobrażeń – w tym m.in. nastawienia dotyczącego skuteczności diety i zdrowego stylu życia i spodziewania się szybkich efektów, co może zniechęcić do dalszej pracy nad sobą.
Generalnie więc leczenie otyłości, która nie kwalifikuje się do zabiegu bariatrycznego, zawsze wymaga wkładu własnego od Pacjenta i samozaparcia, które nierzadko trzeba w nim odnaleźć i wzmocnić.
Hipnoza na odchudzanie
Nie ma jednej, powszechnie stosowanej metody psychoterapii otyłości. Ponadto pomoc psychologiczna osobom otyłym zawsze jest wysoce zindywidualizowana – tj. bierze pod uwagę wiele czynników, które występują u Pacjenta i są niepowtarzalne. Stąd też jedyną formą terapii, którą można stosować zawsze, jest hipnoza na odchudzanie. W gabinecie psychoterapii My Life obserwowałem już jej pozytywne efekty w kontekście wypunktowanych wyżej zmiennych.
Hipnoza nie jest przy tym ukazywaną w filmach formą pozbawienia Pacjenta świadomości, by dotrzeć do tego, czego nie pamięta. Jest to ustrukturyzowana terapia bazująca głownie na słowach kluczach, które Pacjent przyjmuje i pomagają mu one w zmianie nastawienia do siebie, a w tym do dotychczasowych, często niekonstruktywnych działań. Zatem w wypadku objadania się, hipnoza na otyłość bezpośrednio wpływa na czynniki, których modyfikacja wzbudza większą motywację i zaangażowanie w proces zdrowienia i utraty wagi.
Oczywiście w leczeniu otyłości stosuje się również dobrze znane metody terapii: psychodynamiczną, behawioralną i systemową. Jak już wspomniałem, zależy to od indywidualnych cech Pacjenta. Ponadto na sesjach terapeutycznych obecne są inne stosowane tu elementy, jak: psychoedukacja, wsparcie, udzielanie porad, wskazywanie alternatyw, wzmacnianie wybranych kierunków działania lub decyzji itd. Zależne to jest również od formy zaburzenia, która doprowadziła do otyłości, a wyróżnia się tu m.in.:
- syndrom jedzenia nocnego – dotyczy jednak niepohamowanej chęci jedzenia w nocy i jej zaspokajania,
- zespołu jedzenia kompulsywnego (natrętnego) – również nieopanowanego, które u podstaw ma redukować lęk,
- czy żarłoczność psychiczną – która niekoniecznie prowadzi do otyłości, lecz wiąże się z nią wiele współistniejących problemów.
Hipnoza na otyłość jest więc stosowana w celu zmiany przekonań, nawyków czy wyobrażeń, lecz nie wyklucza to stosowania innych metod. Zależy to od indywidualnej diagnozy przeprowadzonej na pierwszym i kolejnych spotkaniach.