Spis treści
- Kogo dotyka syndrom pustego gniazda
- Objawy kliniczne w syndromie pustego gniazda
- Istotna zaburzeń adaptacyjnych w syndromie pustego gniazda
- Najpopularniejsze pytania i odpowiedzi
Kilka dekad temu w psychologii opisano zespół objawów, który tworzy się po odejściu z domu dorosłych dzieci. Nazwano go syndromem pustego gniazda. W kolejnych latach rozszerzano to pojęcie o emocje towarzyszące starzeniu się, przejściu na emeryturę, a nawet utraty celu w życiu w związku z wejściem w wiek dojrzały. Poniżej będę się trzymał wyłącznie klasycznej definicji i zaprezentuję zarys wiedzy o syndromie pustego gniazda, przeżywanych w związku z tym problemach, a także zawrę kilka porad dla osób znajdujących się obecnie w opisywanej sytuacji – w gabinecie psychoterapii My Life robię to często w bezpośrednim kontakcie z Pacjentem.
Kogo dotyka syndrom pustego gniazda
Usamodzielnienie się i odejście z domu dzieci nie jest jednoznaczne z wystąpieniem u ich rodziców syndromu pustego gniazda. Zależy to od kilku czynników, które uznaje się za pośredniczące w tym zjawisku, a należą do nich m.in.:
- płeć – syndrom znacznie częściej dotyka kobiet, co wiąże się z ich poświęceniem wychowaniu dzieci i opieki nad nimi (relatywnie czas ten jest większy od wkładanego przez ojców);
- uprzednie zaangażowanie w prowadzenie domu i wychowanie dzieci – na wystąpienie syndromu pustego gniazda bardziej narażone są kobiety, które nie pracowały zawodowo i nie realizowały się poprzez innego typu działalność poza domem; wystąpienie syndromu w takim kontekście jest w pewnym stopniu zrozumiałą reakcją na bardzo dużą zmianę po odejściu dzieci;
- dominująca potrzeba obcowania z bliskimi i poświęcania się rodzinie – jest to związane z punktem poprzednim, lecz kładzie nacisk na wewnętrzne potrzeby osoby przeżywającej syndrom;
- osobowość zależna – cechy tej osobowości wpływają na niezadowolenie m.in. z samotności (braku obecności innych osób) i przeżywanie związanego z tym dyskomfortu;
- niezadowalająca relacja z partnerem – szczególnie wtedy, gdy w nikłym stopniu współtworzył atmosferę domową skupiając się na pracy zawodowej, a trwa to również po odejściu dzieci i wpływa na zwielokrotnienie poczucia opuszczenia;
- brak pasji i zainteresowań – choćby takiej prostej, jak czytanie książek, chodzi więc o zajęcie, którym można zapełnić czas, aż po poświęcenie się tej czynności.
Z pewnością nie są to wszystkie zmienne wymieniane w literaturze, które wiążą się z wystąpieniem syndromu pustego gniazda. Uczucia w nim są jednak w największym stopniu uwarunkowane:
- Osobowością – na którą składa się m.in.: światopogląd, przekonania, zdolność tolerancji frustracji i wiele innych czynników.
- Wcześniejszym, zero-jedynkowym poświęceniem się dzieciom – osoba cierpiąca na syndrom najczęściej jest tą, która nie zajmowała się niczym innym poza domem.
- Realną obecnością innych osób – czyli rzeczywistą samotnością po odejściu dzieci lub jej brakiem, gdy pozostali w domu inni członkowie rodziny.
Nie można napisać, iż o syndromie można mówić w każdym przypadku opuszczenia domu przez dzieci. Z oczywistych względów cechują go bowiem objawy, które muszą wystąpić. Należy się więc przyjrzeć klinicznemu obrazowi omawianego problemu.
Objawy kliniczne w syndromie pustego gniazda
Syndrom pustego gniazda nie jest chorobą i to należy zaznaczyć. Jest on wypadkową wszystkich wymienionych i wielu innych czynników. Uczucia w nim są adekwatne do sytuacji i zupełnie zrozumiałe. Mogą być jednak zbyt silne i przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu.
Do emocji najczęściej ujawniających się należą:
- obniżony nastrój, napęd, i niechęć do działania,
- różnego typu lęki,
- poczucie zagubienia,
- odczuwanie pustki, utraty.
O uczuciach tych można jednak mówić w kategorii syndromu klinicznego, w którym udziela się pomocy w każdym wypadku, a dotyczy to zaburzeń adaptacyjnych. Jest to zespół objawów ujawniających się po stresujących wydarzeniu życiowym, w tym o przebiegu chronicznym, a nawet antycypowanym. Odejście dzieci z domu może być dokładnie zaplanowane i przygotowywane, jednak nie chroni to przed wystąpieniem późniejszych, opisanych już objawów.
Zaburzenia adaptacyjne cechuje wiele objawów typowych dla nerwic i stanów lękowych oraz depresyjnych. Ich definicja jednak najlepiej wyjaśnia czym są – a stanowią zmieniony stan psychofizyczny wyzwolony trudnymi emocjonalnie wydarzeniami, po których następują problemy w adaptacji do codziennego życia i nowej sytuacji. Syndrom pustego gniazda można porównać do żałoby, w której odchodzi ktoś bliski. Zbadano, iż okres ten trwa zazwyczaj pół roku, po czym dochodzi się do dawnego funkcjonowania.
Istotna zaburzeń adaptacyjnych w syndromie pustego gniazda
Zaburzenia adaptacyjne mogą występować przez dwa lata od chwili odejścia dzieci z domu. Wynika więc stąd, iż są zaburzeniami przemijającymi. Po tym okresie powinna nastąpić adaptacja do nowej sytuacji życiowej. Wiele osób czuje jednak, że bez profesjonalnej pomocy sobie nie poradzi – przyjmuję takie osoby w gabinecie psychoterapii My Life od wielu lat. Wówczas można udać się po pomoc psychologiczną, która będzie miała na celu przyśpieszenie procesu przechodzenia przez utratę i zapobieżenie ewentualnym powikłaniom stanu utraty.
W rzadszych wypadkach, po dwóch latach, uczucia straty nie przemijają. Życie nie może być prowadzone zgodnie z dawnym rytmem, nic nie cieszy, brakuje poczucia sensu działania. Wtedy psychoterapia jest pewnym rozwiązaniem i trzeba zaznaczyć, że jedynym. Żadne tabletki nie pomogą na syndrom pustego gniazda. Trzeba utratę zaakceptować i odnaleźć siebie ponownie w nowych warunkach życiowych.
Najpopularniejsze pytania i odpowiedzi
Jakie emocje najczęściej towarzyszą syndromowi pustego gniazda?
Najczęściej pojawiają się uczucia takie jak smutek, lęk, poczucie pustki oraz zagubienia. Często towarzyszy im obniżenie nastroju i niechęć do działania.
Czy każdy rodzic doświadcza syndromu pustego gniazda?
Nie, syndrom ten nie dotyczy wszystkich rodziców. Zależy to od różnych czynników, takich jak osobowość, relacja z partnerem, czy zaangażowanie w życie rodzinne.
Jak długo mogą trwać objawy syndromu pustego gniazda?
Objawy mogą trwać nawet do dwóch lat, ale po tym czasie większość osób powinna się zaadaptować do nowej sytuacji życiowej.
Czy syndrom pustego gniazda wymaga leczenia?
W przypadku nasilonych objawów utrudniających codzienne funkcjonowanie warto rozważyć psychoterapię, która pomoże w procesie adaptacji do zmian.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia syndromu pustego gniazda?
Do najważniejszych należą płeć (częściej dotyczy kobiet), brak zainteresowań, zależność emocjonalna od dzieci oraz niezadowalające relacje z partnerem.