Relaksacja w psychoterapii jest metodą pomocniczą, służącą głównie redukcji objawów somatycznych oraz napięć wegetatywnych, ale też poprawie stanu psychicznego przez wzgląd na zwrotną zależność między ciałem a umysłem.
Pierwsza reakcja
Jako że każdej nerwicy towarzyszy wiele napięć i objawów somatycznych, relaksację szczególnie często stosuje się właśnie w ich leczeniu. Sesje tego typu dla większości pacjentów są przyjemne i pozwalają na zrzucenie balastu wielu wtórnych względem nerwicy, negatywnych odczuć i uczuć, a innymi słowy uzyskać stan odprężenia.
Aczkolwiek bardzo ważną zaletą relaksacji jest fakt, iż efekty jakie zyskuje się na sesji nie przemijają wraz z opuszczeniem gabinetu, a niektóre jej metody dążą w swoich założeniach do uzyskania trwałego efektu, który nie będzie przemijał.
Wobec tego należy uznać relaksację za istotny element leczenia każdej nerwicy.
Metody relaksacji stosowane w psychoterapii
Wyróżnia się cztery najważniejsze metody relaksacji stosowane w trakcie trwania psychoterapii:
- Trening autogenny Schultza – metoda ta dąży do uzyskania trwałych efektów relaksacji, które w założeniu mają być odczuwane przez pacjenta nawet gdy przestanie ćwiczyć. Po opanowaniu każdego etapu pacjent powinien na co dzień odczuwać to, co początkowo czuł wyłącznie w trakcie sesji terapeutycznych (dzięki autosugestii i ćwiczeniom). Natomiast głównym celem treningu autogennego jest wzmocnienie kontroli własnego ciała, a nawet kierowanie nim – np. ilością uderzeń serca, miejscowym redukowaniem bólu, co osiągają osoby wysoce wytrenowane.
- Relaksacja Jacobsona – w której nie stosuje się jakichkolwiek form sugestii, a relaksacja polega na uczeniu rozluźniania poszczególnych części ciała w trakcie wykonywania specjalnych ćwiczeń. W założeniach metoda Jacobsona również prowadzi do trwałego – osiągniętego dzięki ćwiczeniom, rozluźnienia mięśni, co zazwyczaj ma miejsce po kilkunastu sesjach terapeutycznych i powtarzaniu ćwiczeń w domu.
- Techniki bioenergetyczne Lowena – mają podobny cel do opisanych poprzednio, jednak angażują ciało w większym stopniu, a też należy zauważyć, iż dzięki nim można wyrzucić z siebie pokłady emocji, napięcia, a nawet agresji. Sensu stricto nie jest to jednak relaksacja, gdyż nie zyskuje się odprężenia w trakcie ćwiczeń, a dopiero po nich, w konsekwencji pozbycia się wielu napięć.
- Hipnoza – jest z kolei metodą wprowadzania w trans, w trakcie którego osoba poddaje się pewnym sugestiom. Dotyczyć one mogą m.in. odprężenia mięśniowego, a jej zaletą jest niewątpliwie fakt, iż w stan relaksacji mogą zostać wprowadzone osoby, które nie reagują na jej tradycyjne formy.
Czy relaksacja działa na każdego?
Niestety, jedyną wadą relaksacji jest fakt umiejscowiony poza nią – otóż nie działa ona na wszystkich ludzi. Niektóre osoby z tzw. „niskim progiem czucia wegetatywnego”, mogą mieć trudności np. w treningu Schultza, w poczuciu ciepła, ciężaru itd., czy też we wprowadzeniu się w stan mięśniowego odprężenia.
Ponadto do trudności w tym zakresie przyczyniają się niektóre typy osobowości, w których emocje są tak głęboko tłumione, łącznie z tymi, które należałoby poddać leczeniu, jak lęk, iż nie dochodzą one do świadomości. Innymi słowy osoba cierpiąca przeżywa „lęk” na poziomie ciała, natomiast w myślach jest on nieobecny, jakby wycięty.
Odpowiednia reakcja
Wówczas również relaksacja może okazać się nieskuteczna. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest fakt, iż w pewnym stopniu objaw somatyczny stanowi obronę przed nieakceptowanymi i trudnymi myślami, zatem pacjent może „bronić się” przed jego usunięciem, właściwie usunięciem ujścia jakie dotąd dla nich znajdywał.
Może więc, przynajmniej na początkowym etapie leczenia, być niezdolny do zrelaksowania się, aczkolwiek może być podatny na relaksację hipnotyczną.
Fachowa pomoc
Psychoterapia to niewątpliwie rzecz skomplikowana.
Relaksacja natomiast w żadnym razie taką nie jest. Poza tym, że niestety na część pacjentów nie działa, zalecić ją można bezwzględnie zawsze, w każdym zaburzeniu nerwicowym i lękowym, gdyż zarówno przyśpiesza powrót do zdrowia, pomaga się wyciszyć, jak i redukuje nieprzyjemne, odczuwane w ciele objawy i pozwala nauczyć się je kontrolować.