Lęk napadowy, znany również pod zamiennie stosowanymi pojęciami zespołu lęku napadowego lub lęku panicznego, to jedno z najbardziej dotkliwych i dokuczliwych zaburzeń lękowych. W obrazie cechują je nawracające i zupełnie nieprzewidywalne ataki lęku przebiegające wraz z intensywnymi reakcjami wegetatywnymi.
Osoby cierpiące na lęk napadowy często tracą nadzieję na wyleczenie, gdyż zazwyczaj konsultacje lekarskie i leczenie nie przynosi żadnych rezultatów. Ponadto fakt, iż w diagnostyce medycznej nie można odnaleźć przyczyn dręczących ich objawów wzmaga ich nasilenie i zwrotnie odbiera nadzieję na wyleczenie, pojawia się tu zatem błędne koło.
Natomiast w owej diagnostyce, lęk paniczny często mylony jest z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi, z chorobami płuc i z półpaścem. Sami pacjenci, przynajmniej w początkowej fazie choroby, boją się zawału serca i właściwie z tego typu skargami pierwszy raz trafiają do lekarza.
Objawy lęku napadowego
Przebieg choroby bywa bowiem dramatyczny, co szczególnie dotyczy pierwszego ataku. Bez żadnego ostrzeżenia nagle uginają się nogi, pojawiają się trudności w oddychaniu, bardzo często ból w klatce piersiowej w okolicy serca.
Stan ten jest tak głęboki, że trudno ustać na nogach i często najzwyklej się upada.
W międzyczasie pojawia się silny lęk przed śmiercią, bo też najczęściej każdy chory podejrzewa, że przeżywa atak serca. Stąd późniejsze wizyty u kardiologa, poszukiwanie przyczyn napadu lęku, zamartwianie się faktem ich nieodnalezienia w badaniach fizykalnych i wzrost lęku przed kolejnym atakiem.
Wszystko to sprawia, że w początkowej fazie choroby w pewnym stopniu objawy ulegają nasileniu przez samą bezradność zarówno pacjenta, jak i lekarzy, co sprowadza się do przekonania o cierpieniu na nieznaną lub rzadką chorobę.
Ważna obserwacja
Aktualnie jednak większość lekarzy ma świadomość, iż podobne objawy mogą mieć charakter psychogenny i stosunkowo szybko kierują chorego do specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego. Objawy lęku napadowego należy więc podsumować.
Należą do nich:
- wystąpienie co najmniej kilku ataków lęku z objawami autonomicznymi: kołataniem serca, dusznościami, poceniem się, drżeniem ciała, bólem w klatce piersiowej, poczuciem duszenia się, uderzeniami gorąca, tzw. miękkimi nogami, parestezjami, a czasem wraz z derealizacją i depresonalizacją,
- pojawianie się napadów bez jakiejkolwiek uchwytnej przyczyny, a często nawet wtedy, gdy można się ich najmniej spodziewać – w czasie przeżywania przyjemnych doznań,
- w zależności od nasilenia choroby pojawia się lęk antycypacyjny – skojarzony z oczekiwaniem kolejnego ataku, a często towarzyszy mu poczucie braku kontroli,
- ataki prawie zawsze mają miejsce w zatłoczonych pomieszczeniach, w pociągach, autobusach, sklepie etc.
Przyczyny lęku napadowego
Przyczyny lęku napadowego nie są znane. Podejrzewa się, że wynika on tłumionych, trudnych do zaakceptowania uczuć, które w różnych teoriach albo są rozpatrywane jako dawne, lecz stale oddziałujące na aktualne życie, albo też wiąże się je z doświadczeniami bieżącymi, również tłumionymi – niejako wyrzucanymi ze świadomości, lecz gdzieś w myślach stale krążącymi.
Obserwacja kliniczna
Z doświadczenia klinicznego wynika, że wiele osób cierpiących na lęk napadowy ma trudną sytuację życiową, uwikłana jest w patologiczne relacje z osobami bliskimi, często czuje się w nich zbyt zależna i jednocześnie nie potrafi się z nich uwolnić, gdyż jest zaangażowana emocjonalnie. Innymi słowy i najkrócej mówiąc, lęk napadowy w tym ujęciu jest wyrazem tłumionej agresji wobec osoby, od której w dużej mierze chory jest zależny emocjonalnie, a nie chcąc lub nie mogąc odmówić, przeciwstawić się, odejść, zaczyna mieć ataki paniki.
Na uwagę zasługuje w tym miejscu jeszcze fakt, iż paradoksalnie ataki nierzadko pojawiają się w sytuacji przeżywanej przyjemności, radości, co w jeszcze większym stopniu odbiera poczucie kontroli nad własnym życiem.
Wyjaśnia się to tzw. teorią kontrastu – gdy się cieszymy, przez kontrast przypominamy sobie o tym, co jest w naszym życiu przykre.
Leczenie psychoterapią, lecz nie tylko
Poza wyleczeniem lęku napadowego bardzo ważne jest w jego leczeniu odzyskanie poczucia kontroli. Właściwie jest to czynnik na tyle ważny, iż jego wzmacnianie prowadzi do samoczynnego zdrowienia na przestrzeni czasu. Uświadomienie sobie, że choroba na którą się cierpi jednak nie zabije, nie grozi śmiercią, jest pierwszym ku temu krokiem.
W procesie psychoterapii wszystko to jest pacjentowi wyjaśniane.
Drugą istotną kwestią podejmowaną w psychoterapii jest rozwiązanie konfliktów wewnętrznych, które najczęściej stoją za napadami lęku. Opisywane już tłumienie emocji, trudna emocjonalnie relacja z jakąś osobą, ambiwalentne uczucia wobec niej a nawet siebie, to wszystko podlega pracy terapeutycznej. I można stwierdzić, że na obecnym etapie wiedzy jaką dysponujemy, nie ma innego lekarstwa na lęk napadowy niż psychoterapia.
Istnieje jednak sposób na przyśpieszenie odzyskania poczucia kontroli, a tym samym wyzdrowienia w ogóle.
W tym celu należy skonsultować się ze swoim lekarzem i wykluczyć jakiekolwiek choroby układu krążenia i inne. Następnie przy zgodzie poprosić o wypisanie nitrogliceryny w tabletkach.
Leczenie farmakologiczne
Lekarstwo to ma zadziwiające właściwości i szczególnie może pomóc osobom, które ataki miewają bardzo często i jednocześnie są one silne – włączając niezdolność do utrzymania się na nogach, co nierzadko trwa kilkanaście minut, w czasie których leży się na chodniku – dosłownie. Nitrogliceryna może przywrócić zdolność do kontroli ciała i utrzymania pionu już zaledwie po minucie.
Już na zakończenie należy też wspomnieć, iż posiadanie takiego środka przy sobie, jakim jest przykładowa nitrogliceryna (lub innych środków działających natychmiast), zdecydowanie zmienia i obniża lęk przed wyjściem z domu i przed niekontrolowanym atakiem przez fakt, iż stanowi swojego rodzaju obiekt wspierający.
Uwaga! – w procesie leczenia przypadkowe nie zabranie jej z domu, po wyjściu z niego, może być powodem wystarczającym, by wystąpił nagły atak paniki. Tak właśnie działa nasza psychika.